មកុដខ្មែរបុរាណជាច្រើនត្រូវបានកែច្នៃឡើងនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ដោយអ្នកខ្លះបែរជាហ៊ានថា ខ្មែរចម្លងប្រទេសជិតខាងទៅវិញ ដែរការពិតរាល់មកុដខ្មែរ គឺជាស្នាដៃចម្លងពីជញ្ចាំងប្រាសាទខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះទោះមិនមានក្បួនខ្នាត ក៏មិនប្រាកដថាខុស ព្រោះម៉ូដមកុដបុរាណខ្មែរយើងមានច្រើនណាស់ដល់ទៅ រាប់រយម៉ូត គ្រាន់តែមិនទាន់មានអ្នកបង្កើត ឬតំឡើងឡើងវិញ ឯមកុដសម្រាប់រាំរបាំពិតណាស់ទោះបីខុសពីមកុដនៅជញ្ជាំងប្រាសាទបន្តិចបន្តួចក៏នៅតែជារបស់ខ្មែរ និងស្ថិតក្រោមហេតុផលមួយចំនួន។
តាមរយៈគណនីហ្វេសប៊ុក វប្បធម៌ខ្មែរ Khmer culture បានចេញមុខបកស្រាយ ក្រោយមានខ្មែរមួយចំនួនបានចោទប្រកាន់ថា សព្វថ្ងៃមានអ្នកច្នៃខ្លះលួចចម្លងម៉ូតប្រទេសថៃ តែយើងទេដែលមិនស្គាល់របស់ខ្លួនឯង ដោយបានរៀបរាប់ថា៖
« មុននឹងការចូលរួមមកបកស្រាយ ខ្ញុំសូម រំលឹកនឹកគុណដល់ព្រះមហាករុណាទិគុណនៃ
សម្ដេចព្រះមហាក្សត្រិយានីព្រះស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្សកុសុមៈនារីរ័ត្នសេរីវឌ្ឍនា ព្រះមាតា សិល្បៈជាតិខ្មែរ និង ម្ចាស់ម៉ែ សម្តេចព្រះរាជបុត្រី ព្រះរៀម នរោត្តម បុប្ផាទេវីព្រះនិមិត្តរូប នៃ របាំអប្សរា សូមស្តេចយាងទៅឋានព្រះបរមសុខកុំបីអាក់ខានឡើយ..។
អប្សរា ដែលជាកេរ្តិ៍ដំណែលរបស់ដូនតាមានជាច្រើនប្រភេទនិងជាច្រើន ទម្រង់តាមសម័យការ នឹងច្រើនទៅតាមរចនាបថ ឧទាហរណ៍
អប្សរារចនាបថអង្គរ អប្សរារចនាបថបន្ទាយស្រី អប្សរារចនាបថបាយ័ន ដូច្នេះមកុដអប្សរាក៏មាន ច្រើនទន្ទឹមនឹងនោះដែរ!
•មកុដអប្សរានៃនាដកា គ្រងឡើងសម្តែង
របាំអប្សរាត្រូវបាន ដំឡើង នៅក្នុងអំឡុងទ.វឆ្នាំទី ៥០~៦០ ដោយសម្ដេចព្រះមហាក្សត្រិយានីព្រះស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្សកុសុមៈនារីរតន៍សិរីវឌ្ឍនា ព្រះមាតាសិល្បៈជាតិខ្មែរ
ស្ដេចសព្វព្រះរាជហរទ័យតម្លើង របាំអប្សរានេះហើយប្រទានឱ្យសម្ដេចព្រះរៀមនរោត្តមបុប្ផាទេវី ជា ជាអ្នកគ្រងឈុតអប្សរាដំបូងគេបង្អស់ ។
- មកុដអប្សរា សម្រាប់នាដកាពាក់ក្នុងការសម្ដែង គឺជា
ម្កុដដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងពុំសូវជាដូចរូបដែលនៅចម្លាក់នៃប្រាសាទអង្គរវត្តឬមានលក្ខណៈដូចនិងស្រដៀងតែតាមសណ្ឋាននិងទ្រង់ទ្រាយខ្លះៗតែប៉ុណ្ណោះ។
បើសាងធំដូចចម្លាក់អាចធ្វើអោយនាដកាពិបាកពាក់សម្តែងដោយសារតែមកុដខ្មែរ គឺសាងពីស្ពាន់ មានលក្ខណៈធ្ងន់(មកុដបច្ចុប្បន្ន ៣-៤គីឡូ) ។
ម្កុដ នៅក្នុងរបាំអប្សរា គឺជាមកុដមួយដែលសម្រាប់តែគ្រងក្នុងការសំដែងតែប៉ុណ្ណោះ យើង ពុំគួរ យកមកុដប្រភេទមួយនេះមកដើរម៉ូដឬថតម៉ូដែលនោះទេ ព្រោះម្កុដប្រភេទនេះជាមកុដសម្រាប់របាំមេបទ របាំធំ នៃប្រទេសរបស់យើង យើងមិនអាចប្រមាទបានទេ ។
បច្ចុប្បន្ននេះមានការតម្លើងមកុដអប្សរាជាច្រើនទម្រង់និងជាច្រើនសណ្ឋាន សម្រាប់ ថតម៉ូត និងសម្រាប់ អោយកូនខ្មែរ បានយល់និងបានដឹង ថានេះពិតជាដូចអ្វីនៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទយើងប្រាកដមែន ! ។
ដូច្នេះសូមមេត្តាបែងចែកឲ្យដាច់នៅ
មកុដសម្រាប់ ពាក់សម្ដែងនិង មកុដសម្រាប់ដើរម៉ូដ ថតម៉ូដ !
អ្វីដែលខ្មែរមាន សូមកុំរុញរានិងធ្វើវាឡើង!
ជាតិសាសន៍ខ្មែរជាជាតិសាសន៍មួយដែលមិនដែលរំលោភបំពានទៅលើអ្នកដទៃនោះទេ មានតែជាតិសាសន៍ដទៃតែប៉ុណ្ណោះដែលមករំលោភបំពានអធិបតេយ្យភាព និងសិល្បៈរបស់ខ្មែរ!
ជាទីបញ្ចប់ នាងខ្ញុំ សូមផ្ដាំផ្ញើ បន្តិចបន្តួច ទៅកាន់បងដែល
ស្រលាញ់នៃវិស័យសិល្បៈ និងតែងតែជីកកកាយរក អ្វីដែលខ្មែរមាន ថា !
សូមបងឈរលើគោលការណ៍នឹងឈរលើឧត្តមគតិមួយ!
បង្កើតវាឡើងដោយផ្អែកទៅលើកេរដូនតានិងកេរមរតក របស់ដូនតា ឲ្យជាក់ច្បាស់និង សូមតង្គល់ចិត្ត ប្រតិបត្តិតែសិល្បៈរបស់ខ្មែរ !កុំស្រឡាញ់បែបខ្លាឃ្មុំ !»។
ចុះប្រិយមិត្តយល់យ៉ាងណាដែរ?